Ông Sơn không làm trung gian xuất khẩu lao động mà làm “người đưa đò” chở người trẻ Việt Nam đi học ở Nhật - Ảnh: NVCC

Ông cũng hai lần được mời phát biểu trước Quốc hội Nhật.

Chúng tôi gặp ông Sơn khi ông vừa hoàn thành ca khúc do mình sáng tác tri ân thầy Nguyễn Đức Hòe - người mà ông nói "chỉ cần một buổi gặp đã thay đổi đời tôi đến giờ".

Năm tháng tuổi trẻ nhiệt huyết, ông Sơn ấp ủ ước mơ du học từ cấp III - thời du học chỉ đi Liên Xô, Đông Đức. Nhưng thời cuộc đổi thay, ông gặp được thầy Hòe năm 1991 khi đang là sinh viên năm 2 ngành cơ khí, ĐH Bách khoa TP.HCM.

"Đến giờ tôi vẫn nhớ khoảnh khắc thầy Hòe kể sự gian nan thời trẻ du học Nhật để học tập khoa học, công nghệ, kỹ thuật Nhật. Lúc đó thầy Hòe vừa thành lập Trường Nhật ngữ Đông Du. Ngay hôm ấy tôi đã quyết định sau khi tốt nghiệp ĐH Bách khoa, tôi sẽ gặp thầy và nhờ thầy giúp con đường sang Nhật du học" - ông Sơn tâm sự.

Năm 1995, ông Sơn sang Nhật, hành trang là mấy chữ "không" tròn trĩnh: không bạn bè, không người thân, không tiền sinh hoạt... nhưng trong tim có giấc mơ chinh phục tri thức, mang công nghệ, cơ hội về Việt Nam.

"Hồi đó xin visa Nhật rất khó, nhờ thầy Hòe tôi đã cầm được giấy báo nhập học. Tôi đi phát báo để tự trang trải tiền ăn học" - ông Sơn nhớ lại.

Khi đã đến Nhật rồi, thầy Hòe vẫn luôn căn dặn: "Các em đến Nhật không phải kiếm tiền mà học kiến thức, kinh nghiệm để về xây dựng quê hương".

Lời thầy dặn luôn khắc ghi trong tâm trí ông Sơn. Phát biểu trước Quốc hội Nhật, ông từng nhắc ý định: "Tôi quyết tâm tốt nghiệp thạc sĩ tại ĐH Nông nghiệp và Công nghệ Tokyo (Tokyo Noko) với mong muốn trở thành kỹ sư cơ khí, phát triển ngành khuôn mẫu. Mục tiêu tôi là thành lập nhà máy sản xuất khuôn mẫu tại Việt Nam trong tương lai".

Thế nhưng khi trải nghiệm tại Nhật, ấn tượng sâu sắc về ngành công nghiệp và sự phát triển của xã hội Nhật, đồng thời hình ảnh thầy Hòe luôn hiện trong tâm trí đã thôi thúc ông Sơn: "Rất nhiều người Việt trẻ như tôi nếu đến Nhật học kỹ năng, kỹ thuật từ ngành công nghiệp Nhật, học tinh hoa từ văn hóa Nhật sau đó trở về có thể giúp phát triển Việt Nam tương lai". Chính bước ngoặt này mở ra cho ông hành trình mới: "trồng người".

Đến giờ, khi đã đào tạo và cử gần 20.000 thanh niên trẻ làm việc tại Nhật, trong đó có hơn nửa về Việt Nam cống hiến cho đất nước, song mỗi lần gặp lại ân sư Nguyễn Đức Hòe, ông Sơn luôn bị thầy "rầy".

"Tôi tóc bạc rồi, gặp thầy vẫn bị la, thầy dặn đừng mang suy nghĩ làm trung gian xuất khẩu lao động mà làm vì người Việt, vì đất nước mình" - ông Sơn cười.

Ông Sơn tặng hoa cho thầy Hòe trong lễ ra mắt ca khúc ông sáng tác tặng thầy - Ảnh: NVCC

Hành trình "trồng người" của ông Sơn bắt đầu năm 2000 khi hoàn thành thạc sĩ tại ĐH Tokyo Noko. Ông ở lại Nhật, mở Công ty Vietnam Consulting để phát triển chương trình đào tạo nguồn nhân lực thực tập sinh, kỹ sư Việt sang Nhật làm việc, nâng cao nghề nghiệp.

Năm năm làm việc giữa nền công nghiệp Nhật, ông nhận ra hơn 90% doanh nghiệp Nhật là vừa và nhỏ, tinh gọn, chính xác, chuyên nghiệp nhưng thiếu nguồn nhân lực trẻ kế thừa.

"Cơ hội cho Việt Nam chỗ đó, nếu thanh niên Việt được trực tiếp rèn luyện trong môi trường Nhật, họ không chỉ học nghề mà còn học cả tinh thần, văn hóa làm việc hướng đến chất lượng cao" - ông nói.

Tuy nhiên những ngày đầu đưa thực tập sinh sang Nhật, ông nhận thấy rào cản lớn nhất là ngôn ngữ và ý thức nghề nghiệp. Vì vậy năm 2006 ông về nước lập Công ty Esuhai và Cơ sở đào tạo tiếng Nhật cải tiến (tiền thân của KaizenYoshidaSchool) với sứ mệnh định hướng thanh niên Việt Nam tận dụng cơ hội sang Nhật làm việc để phát triển nghề nghiệp theo tiêu chuẩn Nhật trong tương lai.

Từ 150 học viên đầu tiên, ông Sơn khởi đầu sứ mệnh đào tạo và phát triển con người, "chinh phục" Nhật Bản. "Đến năm 2008, cơ duyên gặp gỡ ngài Yoshida Masaaki - sau là hiệu trưởng danh dự của KaizenYoshidaSchool giúp tôi triển khai dự án. Mỗi năm chúng tôi đào tạo 101 kỹ sư ưu tú, mở lối hàng ngàn kỹ sư Việt sang Nhật".

Với ông Sơn, KaizenYoshidaSchool như khu vườn, nơi ông làm người nông dân gieo hạt, chăm cây. Những "cây" ấy là thanh niên Việt được đào tạo tiếng Nhật, kỹ năng, kỷ luật và tư duy lao động kiểu Nhật...

"Cả đời tôi chọn giáo dục và đào tạo làm sứ mệnh chứ không phải xuất khẩu lao động. Nhật thành công vì họ trọng con người. Và đó cũng là con đường Việt Nam cần đi, bền bỉ, kỷ luật và sáng tạo từ chính bàn tay, khối óc mình" - ông Sơn chia sẻ tâm huyết.

Trường Nhật ngữ Đông Du, nơi ông Sơn “bén duyên” với Nhật - Ảnh: NVCC

Sau gần hai thập niên kiên trì gieo hạt, Trung tâm đào tạo và phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật Việt - Nhật thuộc Công ty Esuhai do ông Sơn sáng lập đã thành dấu mốc đặc biệt trong hợp tác giáo dục giữa hai quốc gia.

Đây là dự án tư nhân đầu tiên trên thế giới được Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) viện trợ phát triển chính thức (ODA) với tổng vốn đầu tư hơn 40 tỉ đồng. JICA còn tiếp tục xem xét rót vốn cho Esuhai xây dựng trung tâm đào tạo thứ hai để phát triển trung tâm đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật cao tại TP.HCM, minh chứng niềm tin Chính phủ Nhật với mô hình "trồng người" kiểu Kaizen.

Sau gần 20 năm, Esuhai đã mở rộng mạng lưới khắp cả nước với 15 chi nhánh và trung tâm liên kết tại TP.HCM, Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, Đồng Nai, Tây Ninh, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Cần Thơ và An Giang. Mỗi năm hàng ngàn thanh niên Việt được đào tạo tiếng Nhật, rèn luyện tác phong và kỷ luật nghề nghiệp, đồng thời được tạo cơ hội việc làm chất lượng cao tại Nhật.

Đến nay Esuhai đã đào tạo và chắp cánh gần 20.000 thực tập sinh, kỹ sư và lưu học sinh sang Nhật học tập và làm việc. Hơn 10.000 cựu học viên về nước vững vàng lập nghiệp, trở thành quản lý, chuyên gia.

Vừa qua ông cũng sáng lập Trường trung cấp Kỹ năng chuyên nghiệp Nhật Bản (JPC) với mục tiêu "thực học - thực làm - thực nghiệp", khẳng định sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực có tay nghề chuyên nghiệp, hội nhập quốc tế và phát triển bền vững.

Phương pháp dạy và học tiếng Nhật ChopChep cùng ứng dụng Hack Kanji do ông sáng tạo đã giúp hàng chục ngàn học viên khắp Việt Nam chinh phục tiếng Nhật nhanh chóng, dễ dàng và hiệu quả.

Thành công ấy giúp ông Sơn trở thành doanh nhân tư nhân đầu tiên của Việt Nam và cũng là người đầu tiên trên thế giới hai lần được Quốc hội Nhật Bản mời tham dự đóng góp ý kiến cho chính sách tiếp nhận lao động nước ngoài (năm 2016 và 2018). Năm 2023, ông tiếp tục vinh dự được Bộ Tư pháp Nhật Bản mời góp ý việc sửa đổi Luật Tiếp nhận lao động nước ngoài, đồng thời phát biểu tại Diễn đàn Hợp tác lao động Việt Nam - Nhật Bản trước sự chứng kiến của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam và các bộ trưởng Nhật.

"Tôi tự hào không chỉ từng được phát biểu trước Quốc hội Nhật mà tôi còn xây dựng nên đội ngũ hơn 140 giáo viên dạy tiếng Nhật, kỹ năng làm việc chuyên nghiệp của Nhật và đã đưa 2 vạn thanh niên đến Nhật lĩnh hội kiến thức, công nghệ" - ông tâm sự.

Cách đào tạo của ông Sơn cũng như người thầy năm xưa mình học. Mỗi buổi đứng lớp, câu hỏi của ông với học viên là: "Em đến Nhật để làm gì?".

"Câu trả lời đúng chưa bao giờ là tiền, phải là kiếm kiến thức, kinh nghiệm và rèn luyện tinh thần làm việc chất lượng tốt nhất, bởi tôi hiểu đất nước muốn phát triển thì cần những người trực tiếp vào trong các nhà máy Nhật để hằng ngày rèn luyện, mài giũa kỹ năng, tiếp nhận được công nghệ kỹ thuật thực tế trong các công ty này và đưa về Việt Nam" - ông Sơn khẳng định.

"Trồng cây vốn dĩ đã khó và lâu, quá trình trồng người còn khó gấp bội. Esuhai - Kaizen - Trường trung cấp JPC chọn đi đường dài, đào tạo chuyên nghiệp trước khi học viên sang Nhật. Nếu kiên định với giáo dục và đào tạo, 10 năm, 20 năm hay 100 năm sau Việt Nam sẽ có nền tảng nhân lực vững chắc - đó mới là con đường phát triển thật sự" - ông Sơn kỳ vọng đội ngũ mình vun đắp sẽ đóng góp cho kỷ nguyên vươn mình của đất nước.